خطرات امضای الکترونیک و دیجیتال

بدون شک هر فناوری که پا به عرصه وجود می‌گذارد، در کنار مزایایی که با خودش می‌آورد، معایبی هم دارد؛ به این می‌گویند تعادل طبیعی و بده‌بستان زندگی، یعنی شما در ازای چیزی که به دست می‌آورید، چیزی را از دست می‌دهید. امضای الکترونیک و امضای دیجیتال هم از این قاعده مستثنا نیستند و در این مطلب قصد داریم نگاهی کلی و جامع به خطرات آن‌ها بیندازیم.

برای این که بتوانیم درک خوبی از موضوع داشته باشیم، باید همین ابتدای امر چند مسئله را روشن کنیم:

• اول این که امضای الکترونیک و امضای دیجیتال دو مفهوم جدا هستند؛ با هم فرق می‌کنند. پیش از بیان مخاطرات هر کدام، شرح خلاصه‌ای از تفاوتشان ارائه خواهیم کرد.
• دوم این که ریسک‌های مربوط به موضوع امضای دیجیتال و الکترونیک به دو دسته فنی و حقوقی تقسیم می‌شوند؛ ریسک فنی یعنی مسائل مربوط به امنیت فنی و ساختاری این مدل امضاها و ریسک‌های حقوقی که مشخصاً به مسائل حقوقی می‌پردازند. تمام این موارد را در ادامه پوشش می‌دهیم.
• سوم این که به‌عنوان اهل‌فن توصیه می‌کنیم با مطالعه خطرات، نسبت به راهکارهای فناورانه دچار جبهه‌گیری نشوید؛ چرا که اگر بخواهیم این خطرات را با ریسک‌های مربوط به امضای سنتی مقایسه کنیم، در مجموع متوجه می‌شویم که خیری در موضوع وجود داشته که دنیا دارد به این سو (امضای دیجیتال) حرکت می‌کند.

بررسی تفاوت های امضای الکترونیک و دیجیتال

امضای الکترونیک و امضای دیجیتال هر دو روش‌هایی برای تأیید هویت و امضای اسناد الکترونیکی هستند. بااین‌حال، بین این دو مفهوم تفاوت‌های کلیدی وجود دارد:

تعریف

• امضای الکترونیک: به‌طورکلی به هر نوع علامت الکترونیکی اطلاق می‌شود که نشان‌دهنده هویت امضاکننده و قصد او برای تأیید اطلاعات است. این علامت می‌تواند شامل یک تصویر اسکن‌شده از امضای دست‌نویس، یک رمز PIN یا هر نوع داده الکترونیکی دیگری باشد که به طور منحصربه‌فرد به امضاکننده مرتبط است.
• امضای دیجیتال: نوع خاصی از امضای الکترونیکی است که از رمزنگاری برای اطمینان از صحت و یکپارچگی اطلاعات امضا شده استفاده می‌کند. امضای دیجیتالی با استفاده از یک کلید خصوصی که فقط برای امضاکننده شناخته شده است، ایجاد می‌شود و با استفاده از یک کلید عمومی که برای تأیید در دسترس عموم قرار دارد، قابل‌تأیید و شناسایی است.

امنیت

• امضای الکترونیک: سطح امنیتی امضای الکترونیکی به نوع علامت الکترونیکی مورد استفاده بستگی دارد. امضای اسکن‌شده ساده ممکن است به‌راحتی قابل جعل باشد، درحالی‌که یک امضای دیجیتالی که با استفاده از رمزنگاری قوی ایجاد شده است، بسیار امن‌تر است.
• امضای دیجیتال: امضای دیجیتال به دلیل استفاده از رمزنگاری، از امنیت بالایی برخوردار است. جعل امضای دیجیتالی بدون دسترسی به کلید خصوصی امضاکننده عملاً غیرممکن است.

کاربرد

• امضای الکترونیک: امضای الکترونیکی را می‌توان برای برخی معاملات الکترونیکی، از جمله ایمیل، قراردادها و تراکنش‌های مالی استفاده کرد.
• امضای دیجیتال: امضای دیجیتال به طور معمول برای معاملات حساس‌تر، مانند قراردادهای الکترونیکی، اسناد مالی و اسناد حقوقی استفاده می‌شود که در آنها نیاز به اطمینان بالایی از صحت و یکپارچگی اطلاعات وجود دارد.

پذیرش قانونی

• امضای الکترونیک: پذیرش قانونی امضای الکترونیکی در کشورهای مختلف متفاوت است. در برخی کشورها، امضای الکترونیکی در همه انواع معاملات قانونی معتبر است، درحالی‌که در برخی دیگر، ممکن است فقط در موارد خاص یا با شرایط خاصی معتبر باشد.
• امضای دیجیتال: امضای دیجیتال به طور فزاینده‌ای در قوانین بین‌المللی به رسمیت شناخته می‌شود و در بسیاری کشورها از نظر قانونی معادل امضای دست‌نویس است.

ملاحظات

• در ایران، قانون تجارت الکترونیکی مصوب ۱۳۸۲ چارچوبی را برای استفاده از امضای الکترونیکی و امضای دیجیتال ارائه می‌دهد.
• استفاده از یک ارائه‌دهنده خدمات امضای الکترونیکی معتبر برای صدور، ذخیره و تأیید گواهی‌های امضای الکترونیکی و دیجیتال ضروری است.

باتوجه‌به مقایسه کوتاه فوق، می‌توانیم همین ابتدا پی ببریم که امضای دیجیتال امنیت و اعتبار بیشتری از امضای الکترونیک دارد. حال بیایید نگاهی عمیق‌تر به مخاطرات هر یک بیندازیم.

بیشتر بخوانید : فرق امضای الکترونیکی و دیجیتال

خطرات امضای الکترونیک

ابتدا به بررسی ریسک‌های مربوط به امضای الکترونیک می‌پردازیم. برای هر یک از این دو نوع امضا، دو بخش خطرات فنی و خطرات حقوقی (داخل ایران) و علاوه‌برآن، بخش راهکارها را ارائه داده‌ایم تا با اتخاذ یک سری اقدامات، بتوانید از خطرات مرتبط با امضای الکترونیک (دیجیتال) کاسته و از این فناوری‌ها به طور ایمن در معاملات الکترونیکی و تبادل اطلاعات استفاده کنید.

مسائل فنی

• جعل امضا: در صورت عدم وجود اقدامات امنیتی مناسب، رخنه‌گرها می‌توانند امضای الکترونیکی را جعل کرده و از آن برای سوءاستفاده در معاملات یا جعل هویت استفاده کنند.
• عدم انکار: در برخی موارد، ممکن است انکار امضای الکترونیکی توسط امضاکننده دشوار باشد، به‌خصوص اگر از روش‌های ساده‌تری مانند اسکن امضای دست‌نویس استفاده شود.
• امنیت داده‌ها: داده‌های مرتبط با امضای الکترونیکی، مانند تصاویر امضا یا اطلاعات احراز هویت، باید به طور ایمن ذخیره و محافظت شوند تا از دسترسی غیرمجاز یا افشاشدن آنها جلوگیری شود.
• نقص نرم‌افزاری: نرم‌افزار مورداستفاده برای ایجاد، امضا و تأیید امضای الکترونیکی ممکن است دارای اشکالات یا نقاط ضعفی باشد که رخنه‌گرها می‌توانند از آنها سوءاستفاده کنند.

مسائل حقوقی (در ایران)

• پذیرش قانونی: در ایران، قانون تجارت الکترونیکی مصوب ۱۳۸۲ چارچوبی را برای استفاده از امضای الکترونیکی ارائه می‌دهد. بااین‌حال، این قانون در برخی موارد مبهم است و نیاز به اصلاحات و به‌روزرسانی دارد.
• مسائل مربوط به صلاحیت: در صورت بروز اختلاف در مورد یک معامله امضا شده الکترونیکی، ممکن است تعیین صلاحیت و مسئولیت طرفین دشوار باشد.
• قوانین مربوط به حفظ حریم خصوصی: قوانین مربوط به حفظ حریم خصوصی ممکن است بر نحوه جمع‌آوری، ذخیره و استفاده از داده‌های مرتبط با امضای الکترونیکی تأثیر بگذارد.

راهکارها

• استفاده از فناوری‌های امن: از فناوری‌های رمزنگاری قوی و روش‌های احراز هویت مناسب برای محافظت از امضای الکترونیکی و داده‌های مرتبط با آن استفاده کنید.
• انتخاب یک ارائه‌دهنده خدمات امضای الکترونیکی معتبر: از یک ارائه‌دهنده خدمات امضای الکترونیکی معتبر استفاده کنید که از زیرساخت‌های امن و روش‌های تأیید هویت قوی برای صدور و مدیریت گواهی‌های امضای الکترونیکی استفاده کند.
• آگاهی از قوانین و مقررات: از قوانین و مقررات مربوط به امضای الکترونیکی در ایران آگاه باشید و از امضای الکترونیکی به روشی مطابق با این قوانین استفاده کنید.
• آموزش و آگاهی‌رسانی: به کاربران در مورد نحوه استفاده امن از امضای الکترونیکی و خطرات مرتبط با آن آموزش دهید.
• به‌روزرسانی نرم‌افزار: از به‌روزرسانی نرم‌افزار مورداستفاده برای ایجاد، امضا و تأیید امضای الکترونیکی برای رفع اشکالات و نقاط ضعف امنیتی اطمینان حاصل کنید.

خطرات امضای دیجیتال

همان‌طور که در بخش تفاوت امضای دیجیتال و الکترونیک متوجه شدیم، امضای دیجیتال به‌طورکلی فناوری امن‌تر و قابل‌اطمینان‌تری است. در واقع می‌توان گفت که امروزه می‌شود از این امضا برای بخش قابل‌توجهی از فعالیت‌های حقوقی بهره گرفت. بااین‌وجود خوب است که از ریسک‌های این نوع امضا نیز آگاه باشیم.

مسائل فنی

• جعل کلید: کلیدهای خصوصی که برای ایجاد امضای دیجیتال استفاده می‌شوند، باید به طور ایمن ذخیره و محافظت شوند، زیرا در صورت افشاشدن، می‌توان از آنها برای جعل امضاها استفاده کرد.
• حمله مرد میانی: در این نوع حمله، رخنه‌گر بین فرستنده و گیرنده قرار می‌گیرد و پیام امضا شده را رهگیری و دست‌کاری می‌کند. رخنه‌گر سپس می‌تواند امضای دیجیتال را (درصورتی‌که کلید خصوصی را داشته باشد) جعل کند و وانمود کند که فرستنده پیام اصلی است.
• ضعف الگوریتم‌های رمزنگاری: اگر از الگوریتم‌های رمزنگاری ضعیف برای ایجاد امضای دیجیتال استفاده شود، ممکن است رخنه‌گرها بتوانند آنها را شکسته و امضاها را جعل کنند.
• نقص نرم‌افزاری: نرم‌افزار مورداستفاده برای ایجاد، امضا و تأیید امضای دیجیتال اگر دارای اشکالات یا نقاط ضعفی باشد ممکن است رخنه‌گرها بتوانند از آنها سوءاستفاده کنند.

راهکارها

• استفاده از کلیدهای قوی: از کلیدهای خصوصی قوی برای ایجاد امضای دیجیتال استفاده کنید.
• ذخیره‌سازی امن کلیدها: کلیدهای خصوصی را به طور ایمن در دستگاه‌های سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری امن ذخیره کنید.
• استفاده از پروتکل‌های امن: از پروتکل‌های امن مانند HTTPS برای انتقال کلیدها و امضای دیجیتال استفاده کنید.
• به‌روزرسانی نرم‌افزار: از به‌روزرسانی نرم‌افزار مورداستفاده برای ایجاد، امضا و تأیید امضای دیجیتال برای رفع اشکالات و نقاط ضعف امنیتی اطمینان حاصل کنید.
• استفاده از خدمات امضای دیجیتال معتبر: از خدمات امضای دیجیتال ارائه شده توسط یک ارائه‌دهنده خدمات معتبر استفاده کنید که از زیرساخت‌های امن و روش‌های تأیید هویت قوی برای صدور و مدیریت گواهی‌های امضای دیجیتال استفاده کند.
• آموزش و آگاهی‌رسانی: به کاربران در مورد نحوه استفاده امن از امضای دیجیتال و خطرات مرتبط با آن آموزش دهید.

توصیه اهل‌فن

در این بخش به‌عنوان اهل‌فن، به دو سؤال حیاتی پاسخ می‌دهیم. ابتدا این که آیا از امضای دیجیتال یا الکترونیک استفاده بکنیم یا خیر؟ و دوم درصورتی‌که پاسخ مثبت است، به سراغ کدام سرویس‌دهنده برویم؟
البته تا اینجای مقاله از یک موضوع اطمینان حاصل کردیم، آن هم این که از بین تمام روش‌های امضای الکترونیک، بهتر است به امضای دیجیتال روی بیاوریم و در واقع اگر امنیت و اعتبار می‌خواهیم، سراغ امضای دیجیتالی برویم. اما در پاسخ به دو سؤال فوق…

از امضای دیجیتال استفاده کنیم؟

نگاهی به ریسک‌ها و خطرات امضای دیجیتال و الکترونیک که بیندازیم، تقریباً احساس می‌کنیم که باید از خیرش بگذریم. این یک خطای ذهنی است که از فقدان مقایسه ایجاد می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، اگر واقعاً بخواهیم در ابعاد واقعی و با آمار و اطلاعات دقیق بررسی کنیم، می‌بینیم که استفاده از امضای دیجیتال (صرفاً دیجیتال) اتفاقاً در مجموع به نفع امنیت قراردادها و اسناد ما است.

اگر به دنبال امن‌ترین و قابل‌اعتمادترین روش امضای اسناد هستید، امضای دیجیتال بهترین گزینه است. بااین‌حال، اگر به دنبال روشی ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر هستید، امضای سنتی ممکن است برای شما مناسب‌تر باشد. دررابطه‌با امضای الکترونیک هم توصیه می‌کنیم که برای مسائل جدی به سراغش نروید.

بهترین انتخاب سرویس امضای دیجیتال کدام است؟

می‌رسیم به مهم‌ترین سؤال، یعنی پیداکردن بهترین شرکت ارائه‌دهنده خدمات امضای دیجیتال در ایران. باتوجه‌به آنچه تا اینجا گفته شد، انتخاب برندی که مورد تأیید و اعتماد انواع و اقسام رگولاتوری‌ها باشد و هم‌زمان بتواند خدمات خوبی به کاربران ارائه کند، تصمیم بزرگی است.

ما به شما فراشناسا را معرفی می‌کنیم. فراشناسا، نام سامانه‌ای است که به‌عنوان ارائه‌دهنده خدمات احراز هویت الکترونیک (با امضای الکترونیک اشتباه نگیرید) در سطح ملی کار می‌کند و شناخته شده است. در واقع در زمینه ارائه خدمات مربوط به امضای دیجیتال، شرکت‌های زیادی فعالیت می‌کنند، اما فقط فراشناسا است که پا را فراتر گذاشته و کل مبحث احراز هویت الکترونیک را پوشش می‌دهد.

فراشناسا توسط شرکت پارت طراحی شده که پیش‌گام هوش مصنوعی ایران است و محصولات زیادی را بر پایه فناوری‌های نوین ارائه می‌کند. هوش مصنوعی ابزاری فوق‌العاده قدرتمند است که در صنایع و زمینه‌های بسیاری کاربرد دارد. در زمینه امنیت سایبری، استفاده از این فناوری، به سطح جدیدی از امینت شخصی منجر شده که احتمال رخنه را تقریباً به صفر می‌رساند.

سامانه فراشناسا علاوه بر تشخیص هویت کاربر، قدرت تشخیص زنده‌بودن و هوشیار بودن کاربر را نیز دارد و همین لحظه که شما این مطلب را می‌خوانید، این سامانه در بستر خدمات بانکی و برخی از خدمات سازمانی کشور فعال است. دایره خدمات فراشناسا گسترده نیز هست، به این معنی که نه فقط برای مشتریان بزرگ (سازمان‌های دولتی)، بلکه برای مشتریان متوسط (کسب‌وکارهای شخصی) و حتی مشتریان حقیقی (کلیه افراد دارای سن قانونی) خدمات خود را ارائه می‌کند.

جمع‌بندی

ما تلاش کردیم در این مطلب تمام مخاطرات و ریسک‌های مربوط به امضای الکترونیک و دیجیتال را پوشش بدهیم و البته امیدواریم که به‌خوبی از پس آن برآمده باشیم. نکات مهم پایانی این که اولاً بین امضای دیجیتال و امضای الکترونیک تفاوت قائل بشوید؛ ثانیاً امضای دیجیتال از امضای سنتی بهتر است؛ و ثالثاً فراشناسا بهترین گزینه‌ای است که به‌صورت کامل و جامع تمام خدمات این حوزه را ارائه می‌دهد.
لطفاً نظرات و دغدغه‌های خود را با ما در میان بگذارید تا بتوانیم این مطلب را کامل‌تر کرده و خرد جمعی را ارتقا بدهیم. ممنون که تا اینجا مطالعه کردید.