فناوری تشخیص چهره؛ ارمغان دنیای تکنولوژی برای مراکز آموزشی و کتابخانه‌ها

مدارس، موسسات آموزشی و کتابخانه‌ها با تشخیص چهره بیومتریک می‌توانند عملکرد بهینه‌ای در پلتفرم‌های آنلاین داشته باشند. در چند سال گذشته شاهد اجرای سیستم‌‌های خودکار تشخیص چهره در طیف وسیعی از قلمروهای اجتماعی بوده‌ایم. این فناوری‌‌ها بیشتر برای تقویت امنیت عمومی یا خودکارسازی فرایندها به کار گرفته شده‌اند، اما تعداد فزاینده‌‌ای از برنامه‌‌های دیگر نیز وجود دارد که به کارهای روزمره ما  سرعت و دقت بیشتری می‌‌‌بخشند؛ از تأیید هویت کاربران بانک گرفته تا بازاریابی برای کسب‌وکارها و تامین امنیت در مرزها. اما چگونه فناوری‌‌های تشخیص چهره در محیط‌‌های آموزشی می‌‌‌تواند خدمت‌رسانی کنند؟

هر چهره‌ای هر چند شباهت‌‌هایی با افراد دیگر در سراسر جهان داشته باشد، باز هم ویژگی‌‌های منحصربه‌‌فرد خود را دارد. فناوری تشخیص چهره بر همین ویژگی‌ها تمرکز دارد. این فناوری به دلیل پیشرفت‌‌های چشمگیری که بشر در زمینه بینایی رایانه کسب کرده است، توانسته روزبه‌روز گسترده‌تر از قبل در صنایع امروزی به ایفای نقش بپردازد. به طور خاص، سیستم‌‌های هوشمند تشخیص چهره با تجزیه و تحلیل مختصات هندسی چهره (به عنوان مثال، مرکز هر مردمک، پل بینی، انتهای ابرو) فرایند تشخیص چهره را انجام می‌دهند. در کنار این ظرفیت برای تأیید هویت، الگوریتم‌های هوشمند نیز قادرند احساسات و حالات عاطفی افراد را از روی چهره استنباط کنند.

مجموعه این قابلیت‌ها، نوعی فناوری بیومتریک را تشکیل می‌‌‌دهد که با تکیه بر خصوصیات بدن انسان، به روشی مشابه تشخیص عنبیه یا اثر انگشت، احراز هویت هوشمند را میسر می‌کند. مزیت فناوری‌‌های تشخیص چهره نسبت به دیگر روش‌ها این است که نیاز به حضور فیزیکی ندارند و گاهی حتی غیرملموس‌اند.

آموزش و پرورش مهم‌ترین نهادی است که زیرساخت‌های یک کشور را توسعه می‌بخشد و در درازمدت، طلایه‌دار تحولات علمی و فرهنگی هر جامعه‌ای خواهد بود؛ چرا که نسل آینده هر جامعه‌ای در سیستم آموزشی آن پرورش می‌یابند. با توجه به نقشی که کلاس‌های درس در پرورش افراد دارند، توسعه و تجهیز آن‌ها به فناوری‌های روز، یکی از ضرورت‌های غیرقابل‌انکار است. در کنار بحث آموزش، اقدامات نظارتی و انضباطی نیز اهمیت می‌یابند، چرا که مدارس و مراکز آموزشی از محیط‌‌های عمومی‌اند و ایجاد امنیت در آن ها با نظارت سنجیده و حساب‌شده معنا می‌شود.

فراتر از امنیت که در محیط‌های آموزشی ضروری است، تشخیص چهره در یادگیری آنلاین نیز مورد استفاده قرار می‌‌‌گیرد. به عنوان مثال، اکنون سیستم‌‌های شناسایی چهره برای اطمینان از یکپارچگی در برگزاری دوره‌‌های آنلاین آموزش و سنجش در حال توسعه هستند. این سیستم‌ها شامل کنترل دسترسی به محتوای آموزشی آنلاین و همچنین شناسایی چهره حاضر پشت وب‌کم برای احراز هویت دانش‌‌آموزان آنلاین است (یعنی تأیید این‌که فردی که مشغول فعالیت‌‌های یادگیری آنلاین است، در واقع همان کسی است که ثبت‌نام کرده است).

به همین ترتیب، تمایل به استفاده از فناوری تشخیص چهره برای امنیت ارزیابی‌های الکترونیکی آموزشی نیز افزایش می‌‌‌یابد؛ یعنی تأیید هویت دانش‌‌آموزان در آزمون‌‌ها و امتحاناتی که با رایانه برگزار می‌شوند و تأیید حضور مستمر آن‌ها در کل دوره امتحان.

۱- حضور و غیاب سریع و دقیق

ثبت حضور و غیاب برای مدارس و دانشگاه‌‌ها یک فرایند زمان‌بر است. با شناسایی چهره در محیط‌های آموزشی، اعضای هیئت علمی و دانشجویان، از هدر رفتن زمان حضور و غیاب در هر کلاس صرفه‌جویی می‌‌‌کنند. فناوری تشخیص چهره راهی ساده و خودکار با نرخ امنیت بالا برای ثبت ورود و خروج دانش‌‌آموزان و دانشجویان ارائه می‌‌‌دهد.

۲- پیشگیری از وقوع حوادث مجرمانه که عامل خارجی دارند

بارها پیش‌آمده که نیاز به حضور شخصی دیگر در محیط آموزشی، با حوادث غیرمترقبه گره خورده است. اگر سیستم یکپارچه‌ای وجود داشته باشد که متصل به سامانه‌‌های امنیت عمومی یا پلیس باشد، ورود افراد عادی و غیرمرتبط به کادر آموزشی به مدارس یا مراکز آموزشی با کنترل بیشتری انجام می‌‌‌شود. مثلا با یک اسکن چهره می‌‌‌توان مطمئن شد کسی که برای تعمیرات، بازسازی یا کارهای غیرآموزشی وارد محیط آموزشی می‌‌‌شود، سوءسابقه مجرمانه یا سابقه آزار و اذیت کودکان یا نوجوانان نداشته باشد.

۳- جلوگیری از بروز خشونت در داخل محیط آموزشی

نوعی سرویس مبتنی بر هوش مصنوعی وجود دارد که رفتارهای خشونت آمیز را تشخیص می‌‌‌دهد. با این سرویس تشخیص چهره در کنار این سرویس، می‌‌‌توان وقوع اعمال خشونت‌آمیز در محیط مدرسه را پیش‌بینی و افراد مخل آرامش را شناسایی کرد. این فناوری با درک این موارد، می‌‌‌تواند به مسئولان محیط آموزشی هشدارهای لازم را مخابره کند تا پیش از بروز مشکلات حاد، شرایط را به حال عادی برگردانند.

۴- یافتن افراد گمشده

همان‌طور که می‌‌‌دانید، یکی از اصلی‌ترین مزایای فناوری تشخیص چهره، ایمنی و امنیت است. برای یافتن کودکان یا بزرگسالان گمشده می‌‌‌توان از تشخیص چهره در مدارس، کتابخانه‌ها و محیط‌های آموزشی استفاده کرد. فناوری تشخیص چهره می‌‌‌تواند تا حد زیادی این قبیل مشکلات را حل کند.

۵- افزایش یادگیری تعاملی

فناوری تشخیص چهره را می‌‌‌توان به گونه‌‌ای برنامه‌ریزی کرد که طیف وسیعی از عبارات و احساسات غیرکلامی را تشخیص دهد. از این طریق، یک استاد می‌‌‌تواند سطح احساسات کلاس را ارزیابی کند تا قسمت‌‌هایی از سخنرانی خود را که جالب‌‌تر و جذاب‌‌تر است را گزینش کند، یا جایی که به نظر می‌‌‌رسد توجه دانش‌‌آموزان کاهش پیدا می‌کند، شناسایی کند. به این ترتیب، هر چهره منحصربه‌‌فرد می‌‌‌تواند از طریق داده‌‌های غیرکلامی، فرایند یادگیری را بهبود بخشد.

۶- اتصال آسان به سیستم‌‌های موجود

API فناوری تشخیص چهره این امکان را به شما می‌‌‌دهد که آن را با هر سخت افزار دیگری (مثل دوربین‌‌های مدار بسته یا رابط‌‌های تصویری، یا سیستم‌‌های کنترل دسترسی) ادغام کنید.

کتابخانه‌‌ها همیشه تلاش کرده‌اند تا خود را با فناوری جدید به‌روز کنند و امکانات روز را به بهترین شکل در پلتفرم‌‌های خود ارائه کنند. تشخیص چهره نیز یکی از آن فناوری‌‌هایی است که خدمات آن‌‌ها تأثیرات شگرفی به دنبال دارد. کاربران کتابخانه‌ها حق برخورداری از حریم شخصی و ناشناس بودن را دارند. کتابداران و سایر کارمندان کتابخانه نباید هویت کاربران یا مطالبی را که آن‌ها استفاده می کنند، برای اشخاص ثالث و سازمان‌‌ها افشا کنند.

تسهیل در فرایند ثبت‌نام، اخذ بن کتاب و دسترسی به منابع اطلاعاتی می‌‌‌تواند دلایل خوبی برای پیاده‌سازی این فناوری در کتابخانه‌‌ها باشد. در کشورهایی چون انگلستان، استرالیا و آمریکا، شرکت‌‌های پیشرو در حال فروش نرم‌افزارهای بیومتریک برای استفاده راحت‌‌تر کاربران از بن کتاب هستند و برخی از کتابخانه‌‌ها نیز چند سالی است که از این سیستم‌‌ها استفاده می‌‌‌کنند.

محیط‌‌های آموزشی در ایران به جهت حساسیتی که در موضوع آموزش و پرورش کودکان و نوجوانان و جوانان وجود دارد، جایگاه مهم و ارزشمندی دارند و از همین رو، آسیب‌‌ها یا ناامنی‌‌های هرچند کوچک می‌‌‌تواند تاثیر بزرگی در آینده دانشجویان و محصل‌ها داشته باشد. از طرف دیگر، کیفیت آموزش، ارزیابی و سنجش دانش‌‌اندوزان در پلتفرم‌‌های آموزشی می‌‌‌بایست روزبه‌روز با یافته‌‌های دنیای مدرن هماهنگ شود، چرا که مخاطبان این حوزه‌‌ها از نسل آینده‌اند و نیازها و مشکلات آن‌‌ها نیز با نگاه پیشتاز به فناوری‌‌های آینده، قابل حل است. هوش مصنوعی فراشناسا با بهره‌‌گیری از آخرین دستاوردهای هوش مصنوعی و با استفاده از به‌روزترین الگوریتم‌‌های تشخیص چهره، برای معضلاتی که در محیط‌‌های آموزشی می‌‌‌تواند آسیب‌‌های جدی به دنبال داشته باشد، راه‌‌حل‌‌های هوشمندانه‌‌ای را ارائه کرده است.

از سوی دیگر، بحث همه‌گیرشدن بیماری کرونا این روز‌‌ها فرایند آموزش، سنجش و ارزیابی پژوهشگران و دانش‌‌آموزان را با دشواری روبه‌‌رو کرده است. فراشناسا با ارائه خدمات احراز هویت غیرحضوری، می‌‌‌تواند دشواری‌‌های مربوط به آموزش مجازی، برگزاری امتحان و ارزیابی نهایی با پلتفرم‌‌های آنلاین را تا حد زیادی برطرف کند.

تشخیص چهره یکی از تازه‌‌های دنیای فناوری است و استفاده از آن طی سال‌‌های اخیر به‌سرعت فراگیر شده و پیشرفت‌‌های چشمگیری را نیز به دنبال داشته است. این فناوری انجام وظایفی را که معمولاً ساعت‌‌ها به طول می‌‌‌انجامد، در یک چشم به‌هم‌زدن ممکن کرده است. مدیران مراکز آموزشی و مجموعه‌‌های فرهنگی و کتابخانه‌‌ها برای همگام‌شدن با تغییرات جهانی و ارائه خدمات امن به کاربران و دانش‌‌اندوزان و پژوهشگران، می‌‌‌بایست خط مشی خود را بر اساس نیازهای این قشر تنظیم کنند. همه‌‌گیری ویروس کرونا و آنلاین‌شدن فرایند آموزش در موسسات و دانشگاه‌‌ها و مدارس نیز جای خالی احراز هویت آنلاین را پررنگ‌‌تر کرده و لزوم آن را برای سیستم آموزش مهم‌‌تر جلوه داده است.