مقایسه امنیت در امضای دیجیتال به نسبت سایر روش‌ها

بررسی ۷ روش امضا از نظر امنیتی و رتبه‌بندی آنها؛ برای مقایسه امنیت در امضای دیجیتال در مقابل سایر روش‌ها، ابتدا باید بدانیم کلاً چند روش برای امضای اسناد وجود دارد. در منابع مختلف اعداد مختلفی ذکر شده است. این ابهام در تعداد و تنوع امضاها قابل‌درک است، چرا که امضا یک مفهوم کلی برای تأیید یک سند بوده که به روش‌های مختلفی می‌تواند اتفاق بیفتد. اما ۳ نوع امضا هستند که نسبت به سایر روش‌ها رایج‌ترند:
– امضای سنتی
– امضای الکترونیکی
– امضای دیجیتال
ضمن پوشش این ۳ روش رایج، ۴ روش دیگر را نیز در ادامه ذکر خواهیم کرد و همه را از نظر امنیت بررسی می‌کنیم. بحث امضای دیجیتال و امنیت آن در مقایسه با دیگر روش‌ها بسیار بهتر قابل‌فهم است.

بررسی ۷ روش امضا از نظر امنیت

روش‌های ما در این مطلب شامل امضای دستی یا سنتی، امضای الکترونیکی، امضا از طریق پلتفرم‌های آنلاین، امضا با قلم دیجیتال، امضای زیست‌سنجی، امضای مبتنی بر گواهینامه و امضای دیجیتال است. دقت کنید که به جز امضای سنتی، الکترونیکی و دیجیتالی، سایر روش تقریباً زیرمجموعه هستند و بعضاً صرفاً شکل ارائه آن‌ها با هم فرق می‌کند. برای مثال، بر اساس تعریف، امضا با قلم الکترونیکی زیرمجموعه امضای الکترونیکی قرار می‌گیرد. حتی مبحث امنیت در امضای دیجیتال نیز زیرمجموعه امضای الکترونیکی قرار می‌گیرد.

۱. امنیت امضای دستی (سنتی)

نام دیگر امضای دستی یا سنتی، امضای خیس است (اشاره به مرکب). استفاده از امضای دستی به قرون‌وسطی (حدود قرن ۹ میلادی) بازمی‌گردد، زمانی که امضاها بیشتر در اسناد رسمی، پیمان‌ها، و توافق‌نامه‌ها استفاده می‌شدند. این روش به‌عنوان یک ابزار برای تأیید هویت فرد و تعهد به محتوای سند رواج یافت. با پیشرفت استفاده از کاغذ و روش‌های نوشتاری، امضای دستی جایگاه بیشتری در جوامع رسمی و حقوقی پیدا کرد.

• سطح امنیت: پایین‌ترین سطح امنیت را دارد؛ زیرا به‌راحتی قابل‌جعل است و امکان تأیید هویت فرد امضاکننده در صورت بروز اختلاف محدود است. در واقع در برابر امنیت در امضای دیجیتال به‌راحتی کنار گذاشته می‌شود.
• خطرات: جعل فیزیکی امضا، امکان دست‌کاری در سند پس از امضا.
• موارد استفاده: مواردی که نیاز به امنیت بالایی ندارند (مانند برخی قراردادهای ساده).

۲. امنیت امضای الکترونیکی (Electronic Signature)

امضای الکترونیکی در دهه ۱۹۹۰ با رشد اینترنت و نیاز به روش‌های دیجیتال برای تأیید هویت شکل گرفت. اولین قوانین مربوط به امضاهای الکترونیکی در ۱۹۹۶ توسط اتحادیه اروپا و سپس در ۱۹۹۹ در ایالات متحده با قانون UETA تصویب شد. در سال ۲۰۰۰، قانون ESIGN در آمریکا به امضای الکترونیکی اعتبار قانونی بخشید. با پیشرفت فناوری‌های رمزنگاری در دهه ۲۰۱۰ و ظهور پلتفرم‌هایی مانند DocuSign و Adobe Sign، امضای الکترونیکی به یکی از رایج‌ترین و ایمن‌ترین روش‌های تأیید هویت در معاملات دیجیتال تبدیل شد.

• سطح امنیت: نسبت به امنیت در امضای دیجیتال تا حدی امنیت نسبی دارد و بسته به اینکه امضا به چه شکلی انجام شود (مثل تصویر امضا یا تایپ شده)، امکان جعل وجود دارد. معمولاً روش‌های استانداردی برای تأیید هویت فرد وجود ندارد.
• خطرات: امکان جعل دیجیتالی امضا، خطر سوءاستفاده در صورت عدم حفاظت مناسب از دسترسی.
• موارد استفاده: قراردادهای کم‌خطر، اسناد غیررسمی.

متأسفانه بسیاری از افراد، امضای الکترونیکی و امضای دیجیتالی را یکی می‌پندارند؛ به‌عبارت‌دیگر، این امضا ظاهرش کت‌وشلواری است و در کنار امضای دیجیتال قرار گرفته درحالی‌که امنیت متوسط و نسبتاً ضعیفی دارد. دررابطه‌با خطرات امضای الکترونیکی مطلبی اختصاصی نوشته‌ایم.

۳. امضای از طریق پلتفرم‌های آنلاین

همان‌طور که در ابتدا ذکر کردیم، سایر روش‌های امضا، زیرمجموعه‌ای از ۳ روش اصلی هستند؛ دقیقاً مثل این بخش. پلتفرم‌هایی مثل DocuSign و Adobe Sign با استفاده از فناوری‌های رمزنگاری و احراز هویت، امنیت و اعتبار اسناد امضا شده را تضمین می‌کنند. کاربران می‌توانند اسناد را آپلود کرده، امضای الکترونیکی خود را اعمال کنند، و آن‌ها را برای سایر طرف‌ها ارسال کنند. این روش به دلیل سرعت، راحتی و امنیت بالا، در محیط‌های تجاری و حقوقی بسیار رایج شده است و برای معاملات آنلاین، قراردادهای تجاری و اسناد رسمی مورداستفاده قرار می‌گیرد.

• سطح امنیت: سطح امنیت بالاتری نسبت به امضای الکترونیکی ساده دارد، چرا که از فناوری‌های رمزگذاری و سیستم‌های احراز هویت استفاده می‌شود؛ اما باز هم به امنیت در امضای دیجیتال نمی‌رسد.
• خطرات: اگر احراز هویت قوی نباشد، همچنان ممکن است امضاکننده واقعی نباشد. اما در کل، امنیت آن مناسب است.
• موارد استفاده: قراردادهای متوسط، اسناد تجاری.

۴. امضا با قلم دیجیتال (Digital Pen)

همان‌طور که از اسمش معلوم است، با استفاده از دستگاه‌های دیجیتالی مانند تبلت یا صفحه لمسی و یک قلم دیجیتال انجام می‌شود. در این روش، امضا به‌صورت دست‌نویس روی دستگاه ثبت شده و می‌تواند به‌صورت الکترونیکی ذخیره و تأیید شود. این امضاها علاوه بر شکل ظاهری، داده‌های زیربنایی مانند فشار و سرعت حرکت قلم را نیز ثبت می‌کنند که باعث افزایش امنیت و کاهش احتمال جعل می‌شود. این روش معمولاً در محیط‌های تجاری و حقوقی برای امضای دیجیتال اسناد استفاده می‌شود.

• سطح امنیت: امضای دیجیتال با قلم دیجیتال امنیت بالاتری نسبت به امضای سنتی دارد، اما هنوز هم در معرض خطرات جعل دستی و دست‌کاری داده‌های دیجیتالی است و بنابراین این گزینه هم از امنیت در امضای دیجیتال ضعیف‌تر است.
• خطرات: امکان سرقت یا تغییر داده‌های دیجیتالی، نیاز به سیستم‌های حفاظتی در دستگاه‌های دیجیتالی.
• موارد استفاده: قراردادهای دیجیتال، محیط‌های تعاملی.

۵. امضای زیست‌سنجی (Biometric Signature)

امضای زیست‌سنجی روشی است که از ویژگی‌های منحصربه‌فرد فیزیولوژیکی یا رفتاری افراد برای تأیید هویت و امضای اسناد استفاده می‌کند. این روش شامل استفاده از داده‌های زیست‌سنجی مانند اثر انگشت، تشخیص چهره، یا اسکن شبکیه چشم است. امضای زیست‌سنجی به دلیل ویژگی‌های خاص هر فرد، امنیت بالایی را ارائه می‌دهد و امکان جعل آن به‌شدت کاهش می‌یابد. این نوع امضا معمولاً در سیستم‌های امنیتی بالا، بانکداری، و معاملات حساس به کار می‌رود، زیرا به‌راحتی قابل‌بررسی و تأیید است و به‌سرعت هویت افراد را تأیید می‌کند.

• سطح امنیت: سطح امنیت بسیار بالاتری نسبت به امضای الکترونیکی دارد، زیرا از ویژگی‌های منحصربه‌فرد شخص (مانند اثر انگشت یا اسکن چهره) استفاده می‌کند که جعل آن‌ها دشوار است. امنیت در امضای دیجیتال نیز به ویژگی‌های بیومتریک ارتباط پیدا می‌کند.
• خطرات: امکان هک سیستم‌های زیست‌سنجی یا استفاده غیرمجاز در صورت عدم حفاظت مناسب از داده‌های زیست‌سنجی.
• موارد استفاده: اسناد حساس، سیستم‌های امنیتی بالا.

۶. امضای مبتنی بر گواهینامه (Certificate-Based Signature)

امضای مبتنی بر گواهینامه روشی است که از گواهینامه‌های دیجیتال برای تأیید هویت امضاکننده و اعتبار اسناد استفاده می‌کند. این گواهینامه‌ها توسط مراجع صدور گواهینامه معتبر (CA) صادر می‌شوند و شامل اطلاعاتی درباره هویت فرد و کلید عمومی او هستند. با استفاده از فنّاوری رمزنگاری کلید عمومی و خصوصی، امضای مبتنی بر گواهینامه امکان جعل را به حداقل می‌رساند و صحت و اعتبار اسناد امضا شده را تضمین می‌کند. این نوع امضا معمولاً در محیط‌های قانونی و مالی برای اسناد حساس، مانند قراردادهای تجاری و معاملات بانکی، استفاده می‌شود، زیرا دارای استانداردهای امنیتی بالا و قابلیت پیگیری است.

• سطح امنیت: این نوع امضا دارای امنیت بسیار بالا است؛ زیرا با استفاده از گواهینامه دیجیتال صادر شده توسط یک مرجع معتبر (CA) تأیید می‌شود. از رمزنگاری کلید عمومی و خصوصی استفاده می‌شود و تقریبا به امنیت در امضای دیجیتال نزدیک است.
• خطرات: اگر کلید خصوصی به سرقت برود یا گواهی دیجیتال به خطر بیفتد، امنیت امضا به چالش کشیده می‌شود.
• موارد استفاده: اسناد رسمی، قراردادهای مالی، معاملات بین‌المللی.

۷. امنیت در امضای دیجیتال (Digital Signature)

امضای دیجیتال روشی است که برای تأیید هویت و یکپارچگی داده‌ها در اسناد دیجیتال استفاده می‌شود. این نوع امضا با استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری و کلیدهای عمومی و خصوصی ایجاد می‌شود. هنگامی که یک سند با امضای دیجیتال امضا می‌شود، یک هش (مجموعه‌ای منحصربه‌فرد از داده‌ها) از محتوای سند تولید می‌شود و سپس با استفاده از کلید خصوصی امضاکننده رمزنگاری می‌شود. دریافت‌کننده می‌تواند با استفاده از کلید عمومی امضاکننده، اعتبار این امضا را تأیید کند و اطمینان حاصل کند که محتوای سند تغییر نکرده است. امنیت در امضای دیجیتال به دلیل پیشرفته‌بودن و قابلیت پیگیری‌اش، در معاملات آنلاین، قراردادهای حقوقی، و سایر کاربردهای تجاری به طور گسترده‌ای استفاده می‌شود.

• سطح امنیت: بالاترین سطح امنیت را دارد. امضای دیجیتال از رمزنگاری پیشرفته استفاده می‌کند و امکان جعل آن بسیار دشوار است. از پروتکل‌های رمزنگاری کلید عمومی (PKI) بهره می‌برد که هویت امضاکننده را تضمین می‌کند و امکان تغییر یا دست‌کاری در سند وجود ندارد.
• خطرات: اگر کلید خصوصی به خطر بیفتد، امنیت امضا ممکن است دچار چالش شود، ولی در کل یکی از امن‌ترین روش‌هاست.
• موارد استفاده: اسناد حساس، قراردادهای حقوقی، معاملات بانکی.

جمع‌بندی

در نهایت بر اساس آنچه دیدیم، جدولی تهیه کردیم و به هر یک از روش‌ها امتیازی اختصاص دادیم. امیدواریم این مطلب به‌خوبی توانسته باشد ذهن شما را دررابطه‌با انواع روش‌های امضا روشن کند.

 به نظر شما، کسب‌وکارها از امضای دیجیتال چه بهره‌ای می‌توانند ببرند؟