راهنمای امضای قرارداد از راه دور + نکات قانونی

لطفاً پیش از هرگونه معامله و امضای قرارداد از راه دور، این مطلب را بخوانید: امضای قرارداد از راه دور، روشی نوین برای انعقاد قراردادها است که بدون نیاز به حضور فیزیکی طرفین، امکان همکاری را به‌صورت آنلاین و از طریق سامانه‌های امن و معتبر فراهم می‌کند و بسیاری از تعهدات مثل امضای قرارداد دورکاری از طریق آن قابل‌انجام و پیگیری است.
معامله از راه دور مزایای بسیاری مانند صرفه‌جویی در زمان و هزینه، افزایش سرعت انعقاد قرارداد و دسترسی آسان را دارد. در این روش، هویت طرفین احراز شده و از طریق رمز عبور یا کد تأیید، قرارداد را به‌صورت الکترونیکی امضا می‌کنند. در این مطلب تمام اطلاعات لازم و ضروری در مورد امضای قرارداد از راه دور را ارائه می‌دهیم.

امضای دیجیتال ، مبنای امضای قرارداد از راه دور است که به‌عنوان داده‌ای که به‌صورت الکترونیکی به یک سند الحاق شده و یا با آن مرتبط شده باشد و به‌منظور شناسایی امضاکننده و اعلام موافقت وی با مندرجات سند مورداستفاده قرار می‌گیرد، تعریف می‌شود.

یک امضا میتونه خیلی ساده تر باشه !

مراحل امضای قرارداد از راه دور

عقد قرارداد به‌صورت الکترونیکی بابت هر رویدادی (مثل امضای قرارداد دورکاری) شامل هفت مرحله است:

1. انتخاب سامانه امضای الکترونیکی: اولین قدم برای معامله از راه دور، انتخاب یک سامانه معتبر و امن است. برای این کار می‌توانید از طریق جستجو در اینترنت و یا با مراجعه به مراجع ذی‌صلاح، فهرست سامانه‌های معتبر را دریافت کنید.
2. ایجاد حساب کاربری: در سامانه‌های امضای الکترونیکی، هر شخص باید یک حساب کاربری ایجاد کند. برای این کار باید اطلاعات هویتی خود مانند نام و نام خانوادگی، کد ملی، شماره تلفن همراه و نشانی ایمیل را در سامانه وارد کنید.
3. بارگذاری قرارداد: پس از ایجاد حساب کاربری، باید قرارداد موردنظر را در سامانه بارگذاری کنید. قالب‌های رایج برای بارگذاری قرارداد شامل PDF، Word و HTML است.
4. تعیین محل امضا: در سامانه، باید محل‌هایی که هر یک از طرفین باید قرارداد را امضا کنند، مشخص شود. این محل‌ها معمولاً با کادر یا علامت مشخص می‌شوند.
5. ارسال قرارداد برای امضا: پس از تعیین محل امضا، قرارداد برای طرف مقابل ارسال می‌شود. طرف مقابل می‌تواند از طریق لینک یا ایمیلی که دریافت می‌کند، به قرارداد دسترسی داشته باشد.
6. امضای قرارداد: طرف مقابل می‌تواند با استفاده از رمز عبور یا کد تأیید که از طریق سامانه دریافت می‌کند، قرارداد را امضا کند.
7. ذخیره و نگهداری قرارداد: پس از امضای قرارداد توسط هر دو طرف، قرارداد در سامانه ذخیره می‌شود و طرفین می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند.

در انتهای این مطلب سامانه فراشناسا را به‌عنوان یک نمونه معتبر که مورد تایید دولت و مورد استفاده سازمان‌های دولتی است را معرفی می‌کنیم. توجه داشته باشید که در مرحله بارگذاری قرارداد، برخی از سامانه‌ها مستقیماً میزبان قرارداد نیستند و در واقع به‌عنوان زیرساخت سازمانی، قسمت هویت‌بخشی را به عهده دارند؛ اما فراشناسا از این قابلیت پشتیبانی می‌کند.

نکات حقوقی و قانونی معامله از راه دور

اگر شما قصد امضای قرارداد از راه دور را داشته باشید، باید به برخی مسائل حقوقی آن آگاه باشید. در معامله حضوری مسائلی وجود دارد که بدیهی است، مثلا این که طرفین به‌صورت هم‌زمان در یک مکان حضور پیدا می‌کنند و ازاین‌جهت قوانین مربوط به محل عقد قرارداد و زمان آن مشخص شده و شفاف است. اما در مورد معامله از راه دور یا امضای قرارداد دورکاری چطور؟

1- مکان قرارداد

مکان انعقاد قرارداد الکترونیکی از دیرباز محل بحث و مناقشه حقوق‌دانان بوده است. باتوجه‌به ماهیت غیرحضوری و مجازی این نوع قراردادها، تعیین دقیق محل انعقاد آن به‌منظور تعیین صلاحیت محاکم، قانون حاکم بر قرارداد و سایر مسائل حقوقی حائز اهمیت است.
در قوانین مختلف، رویکردهای متفاوتی برای تعیین محل انعقاد قرارداد الکترونیکی و امضای قرارداد از راه دور اتخاذ شده است:

1. رویکرد مبتنی بر محل ارسال و دریافت داده‌پیام: ماده ۲۹ قانون تجارت الکترونیکی ایران: محل انعقاد قرارداد، در موردی که سامانه اطلاعاتی ارسال‌کننده داده‌پیام در ایران باشد، محل استقرار سامانه مزبور و در غیر این صورت محل استقرار سامانه اطلاعاتی دریافت‌کننده داده‌پیام است.
2. رویکرد مبتنی بر محل اقامت طرفین: قانون تجارت الکترونیکی اتحادیه اروپا: محل انعقاد قرارداد، محل اقامت عادی متعهدله در زمان انعقاد عقد است.
3. رویکرد مبتنی بر محل اقامت ارائه‌دهنده خدمات: کنوانسیون سازمان ملل متحد در خصوص استفاده از ارتباطات الکترونیکی در قراردادهای بین‌المللی: محل انعقاد قرارداد، محل اقامت اصلی ارائه‌دهنده خدمات در زمان انعقاد قرارداد است.
4. رویکرد مبتنی بر آزادی اراده طرفین: برخی قوانین، مانند قانون تجارت الکترونیکی فرانسه، به طرفین قرارداد اجازه می‌دهند تا محل انعقاد عقد را به طور توافقی تعیین کنند. این مسئله برای افرادی که به دنبال امضای قرارداد دورکاری می‌تواند مایه خرسندی باشد.

در ایران، قانون تجارت الکترونیکی رویکرد مبتنی بر محل ارسال و دریافت داده‌پیام را برای معامله از راه دور اتخاذ کرده است. بر اساس این قانون، اگر سامانه اطلاعاتی ارسال‌کننده داده‌پیام در ایران باشد، محل انعقاد قرارداد ایران خواهد بود و در غیر این صورت، محل آن برابر محل استقرار سامانه اطلاعاتی دریافت‌کننده داده‌پیام لحاظ می‌شود.

2- زمان قرارداد

زمان انعقاد قرارداد الکترونیکی، به‌عنوان لحظه‌ای که ایجاب و قبول در فضای مجازی تبادل و نهایی می‌شود، از اهمیت زیادی در تعیین حقوق و تعهدات طرفین، تفسیر قرارداد و حل‌وفصل اختلافات احتمالی برخوردار است. در قوانین مختلف، رویکردهای متفاوتی برای تعیین زمان انعقاد قرارداد الکترونیکی و امضای قرارداد از راه دور اتخاذ شده است:

1. رویکرد مبتنی بر زمان دریافت داده‌پیام: ماده ۲۷ قانون تجارت الکترونیکی ایران: زمان انعقاد قرارداد، زمانی است که داده‌پیام حاوی قبول به سامانه اطلاعاتی ارسال‌کننده داده‌پیام واصل می‌شود.
2. رویکرد مبتنی بر زمان دسترسی به داده‌پیام: قانون تجارت الکترونیکی اتحادیه اروپا: زمان انعقاد قرارداد، زمانی است که طرفی که به او پیشنهاد شده است به داده‌پیام حاوی قبول دسترسی پیدا کند.
3. رویکرد مبتنی بر زمان ارسال داده‌پیام: کنوانسیون سازمان ملل متحد در خصوص استفاده از ارتباطات الکترونیکی در قراردادهای بین‌المللی این‌طور بیان می‌کند که زمان انعقاد عقد، زمانی است که داده‌پیام «قبول» (آنچه که به منزله پذیرش قرارداد است، مثل امضای الکترونیکی) از سامانه اطلاعاتی ارسال‌کننده خارج می‌شود.

در ایران، قانون تجارت الکترونیکی رویکرد مبتنی بر زمان دریافت داده‌پیام را برای معامله از راه دور اتخاذ کرده است. بر اساس این قانون، زمان انعقاد قرارداد زمانی است که داده‌پیام «قبول» به سامانه اطلاعاتی ارسال‌کننده داده‌پیام واصل می‌شود؛ بنابراین زمانی که در حال امضای قرارداد دورکاری هستید به این موضوع دقت کنید.

3- انصراف از قرارداد

حق انصراف در قراردادهای الکترونیکی، به‌منظور حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و ایجاد تعادل در روابط طرفین قرارداد، در نظر گرفته شده است. این حق به مصرف‌کننده اجازه می‌دهد تا در شرایطی خاص، از خرید خود منصرف شده و بدون پرداخت جریمه، قرارداد را فسخ کند.

در ایران، قانون تجارت الکترونیکی در مواد ۳۳ تا ۳۷ به موضوع انصراف از قراردادهای الکترونیکی و امضای قرارداد از راه دور پرداخته است. بر اساس این قانون:

• مصرف‌کننده حق دارد تا هفت روز پس از انعقاد قرارداد، بدون دلیل و با پرداخت هزینه‌های متعارف، از قرارداد منصرف شود.
• ارائه‌دهنده خدمات موظف است ظرف ۴۸ ساعت پس از دریافت درخواست انصراف، نسبت به استرداد وجوه دریافتی به مصرف‌کننده اقدام کند.
• در برخی موارد، مانند خدمات مالی و بیمه‌ای، حق انصراف از قرارداد وجود ندارد.

قوانین و مقررات دیگری نیز در خصوص انصراف از قراردادهای الکترونیکی معامله از راه دور وجود دارند، از جمله:

• قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان: این قانون به‌طورکلی به حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان در معاملات مختلف، از جمله معاملات الکترونیکی، می‌پردازد.
• آیین‌نامه اجرایی قانون تجارت الکترونیکی: این آیین‌نامه جزئیات مربوط به نحوه اعمال حق انصراف را مشخص می‌کند.

پاسخ به سایر سؤالات مهم

در مورد مکان، زمان و انصراف از قرارداد توضیحاتی دادیم؛ اما سؤالات مهم دیگری هم وجود دارند که در زمینه امضای قرارداد از راه دور اهمیت پیدا می‌کنند و باید به آن‌ها توجه داشته باشید. این سؤالات در زمینه هر نوع قراردادی مهم هستند به‌خصوص برای امضای قرارداد دورکاری.

۱. آیا امضای الکترونیک قرارداد و به‌طورکلی معامله از راه دور در محضر مراجع قانونی اعتبار دارد؟

بله، امضای الکترونیک، به عبارتی امضای دیجیتال و معامله از راه دور در مراجع قانونی ایران اعتبار دارد. قانون تجارت الکترونیکی مصوب سال ۱۳۸۲ به طور صریح به این موضوع پرداخته و امضای الکترونیک را به‌عنوان جایگزینی برای امضای دستی در معاملات الکترونیکی پذیرفته است.

• ماده ۷ قانون تجارت الکترونیکی می‌گوید: هرگاه قانون وجود امضا را لازم بداند امضای الکترونیکی مکفی است.
• ماده ۱۰ این قانون نیز به طور خاص به معاملات از راه دور می‌پردازد و می‌گوید: معاملات و قراردادهایی که از طریق سامانه‌های معاملاتی و به‌صورت الکترونیکی منعقد می‌شوند، در حکم معاملات عادی و تابع احکام قانونی آن است.

بنابراین، معاملات انجام شده از راه دور با استفاده از امضای قرارداد از راه دور (امضای الکترونیک)، از نظر قانونی معتبر و قابل‌استناد در مراجع قضایی و قانونی هستند.

۲. برای چه نوع قراردادهایی به سمت سامانه عقد قرارداد الکترونیک برویم؟

استفاده از سامانه عقد قرارداد الکترونیک برای انواع مختلف قراردادها امکان‌پذیر است. بااین‌حال، برخی از قراردادها به دلیل ویژگی‌های خاص خود، برای عقد در این سامانه‌ها مناسب‌تر هستند. چند نمونه را در ادامه ببینید:

• قراردادهای خریدوفروش کالا: مانند خریدوفروش آنلاین محصولات در وبگاه‌ها یا فروشگاه‌های اینترنتی.
• قراردادهای ارائه خدمات: مانند قراردادهای ارائه خدمات مشاوره، طراحی وب، یا خدمات آموزشی آنلاین.
• قراردادهای اجاره: مانند اجاره آنلاین آپارتمان، خودرو، یا سایر اقلام.
• قراردادهای استخدام: امضای قرارداد دورکاری مانند استخدام آنلاین کارمند یا پیمانکار.
• قراردادهای بیمه: مانند خرید آنلاین بیمه‌نامه شخص ثالث یا بیمه عمر.

تمدید قراردادهای پرسنلی از جمله موارد دیگری است که می تواند به صورت آنلاین و از طریق امضای دیجیتال انجام پذیرد.

۳. در صورت بروز مشکل (سیستمی، اینترنتی و…) در مراحل عقد قرارداد الکترونیکی چه باید کرد؟

در صورت بروز مشکل در مراحل امضای الکترونیک قرارداد یا معامله از راه دور، اقدامات زیر را می‌توانید انجام دهید:

۱. بررسی مشکل:

• ابتدا نوع مشکل را به طور دقیق مشخص کنید. مشکل می‌تواند مربوط به سامانه عقد قرارداد الکترونیکی، اتصال به اینترنت، یا سایر موارد باشد.
• در صورت بروز مشکل در سامانه، می‌توانید به بخش پشتیبانی سامانه مراجعه کنید.
• در صورت بروز مشکل در اتصال به اینترنت، می‌توانید از یک اتصال دیگر استفاده کنید.

۲. ثبت و مستندسازی مشکل:

• در صورت امکان، از مشکل اسکرین‌شات یا فیلم تهیه کنید.
• تاریخ و زمان بروز مشکل را ثبت کنید.
• شرح مختصری از مشکل را بنویسید.

۳. تماس با پشتیبانی سامانه:

• با بخش پشتیبانی سامانه‌ای که از آن استفاده می‌کنید تماس بگیرید و مشکل را به آنها اطلاع دهید.
• از آنها راهنمایی و پشتیبانی لازم را برای حل مشکل درخواست کنید.

۴. مراجعه به مراجع قانونی:

• در صورت حل‌نشدن مشکل از طریق پشتیبانی سامانه، می‌توانید به مراجع قانونی مانند دادگاه‌های عمومی و انقلاب مراجعه کنید.
• در این صورت، باید مستندات مربوط به مشکل را به مراجع قانونی ارائه دهید.

۴. در صورت بروز اختلاف در قرارداد، به کدام مراجع قانونی مراجعه کنیم؟

در صورت بروز اختلاف در قرارداد یا هرگونه مشکل بر سر امضای قرارداد از راه دور یا امضای قرارداد دورکاری و… مراجع قانونی مختلفی برای حل‌وفصل آن وجود دارند. مرجع صالح برای رسیدگی به اختلاف، به نوع قرارداد، موضوع اختلاف، و توافق طرفین بستگی دارد. چند نمونه از مراجع قانونی برای حل‌وفصل اختلافات قراردادی شامل موارد زیر است:

• دادگاه‌های عمومی و انقلاب: این دادگاه‌ها به‌طورکلی صلاحیت رسیدگی به انواع دعاوی و اختلافات را دارند، از جمله اختلافات ناشی از قراردادها.
• دادگاه‌های تخصصی: برای برخی از موضوعات خاص، مانند اختلافات خانوادگی، اختلافات مربوط به املاک و مستغلات، یا اختلافات مربوط به امور تجاری، دادگاه‌های تخصصی وجود دارند.
• شورای حل اختلاف: شوراهای حل اختلاف به‌عنوان نهاد داوری دولتی، به‌منظور حل‌وفصل اختلافات جزئی و مالی به‌صورت صلح و سازش تشکیل شده‌اند.
• داوری: طرفین قرارداد می‌توانند در قرارداد خود، داوری را به‌عنوان مرجع حل‌وفصل اختلافات تعیین کنند. در این صورت، اختلافات آنها توسط داور یا داوران حل‌وفصل خواهد شد.

در صورت نیاز به مشاوره در خصوص انتخاب مرجع مناسب برای حل‌وفصل اختلافات معامله از راه دور، می‌توانید با یک وکیل متخصص در این زمینه مشورت کنید.

۵. آیا می‌توان با افراد خارج از ایران هم قرارداد الکترونیکی بست؟ در این صورت قوانین و مراجع به چه صورت خواهند بود؟

بله، بستن قرارداد الکترونیکی با افراد خارج از ایران امکان‌پذیر است؛ همان‌طور که امضای قرارداد دورکاری یکی از امضاهای رایج دنیای فن‌ورزهای حرفه‌ای ایرانی است. در این زمینه باید به نکات زیر توجه کرد:

۱. قوانین حاکم بر قرارداد:

• توافق طرفین: طرفین قرارداد می‌توانند در مورد قوانین حاکم بر قرارداد توافق کنند.
• قانون محل انعقاد قرارداد: در صورت عدم توافق طرفین، قانون محل انعقاد قرارداد حاکم خواهد بود.
• قانون محل اقامت طرفین: در برخی موارد، قانون محل اقامت یکی از طرفین می‌تواند حاکم بر قرارداد باشد.

۲. مراجع حل‌وفصل اختلاف:

• توافق طرفین: طرفین قرارداد می‌توانند در مورد مرجع حل‌وفصل اختلاف توافق کنند.
• داوری بین‌المللی: در صورت عدم توافق طرفین، می‌توان از داوری بین‌المللی برای حل‌وفصل اختلاف استفاده کرد.
• دادگاه‌های داخلی: در برخی موارد، می‌توان از دادگاه‌های داخلی یکی از کشورها برای حل‌وفصل اختلاف استفاده کرد.

بهترین سامانه امضای الکترونیکی

همان‌طور که گفتیم، معامله از راه دور بر پایه امضای قرارداد از راه دور (امضای الکترونیکی) صورت می‌پذیرد که توسط سامانه‌های احراز هویت الکترونیکی انجام می‌شود. ملاک و معیار برتر بودن یک سامانه توسط موارد زیر مشخص می‌شود:

• مجوز و تأییدیه: سامانه باید از مراجع ذی‌صلاح مانند مرکز توسعه تجارت الکترونیکی و یا سازمان فناوری اطلاعات ایران مجوز و تأییدیه داشته باشد.
• امنیت: سامانه باید از نظر امنیتی قوی باشد و از رمزنگاری قوی برای محافظت از اطلاعات استفاده کند.
• قابلیت‌ها: سامانه باید قابلیت‌های موردنیاز شما مانند امکان بارگذاری و مدیریت اسناد، امکان امضای الکترونیکی، و امکان پیگیری و ردیابی قراردادها را داشته باشد.
• قیمت: قیمت سامانه باید باتوجه‌به امکانات و خدماتی که ارائه می‌دهد، مناسب باشد.
• پشتیبانی: بررسی کنید که سامانه پشتیبانی قوی داشته باشد و در صورت بروز مشکل به شما کمک کند.
• تجربه و سابقه: بررسی کنید که سامانه سابقه فعالیت در زمینه عقد قرارداد و امضای الکترونیکی را داشته باشد و از نظر تجارب و تخصص قابل‌اعتماد باشد.

خوشبختانه ما در ایران توانسته‌ایم با سامانه فراشناسا تیک تمام موارد فوق را بزنیم و در زمینه امضای الکترونیک پیشرو باشیم. فراشناسا متعلق به شرکت پارت است که در زمینه فناوری‌های هوش مصنوعی به‌خصوص در زمینه احراز هویت الکترونیک فعالیت گسترده دارد. این سامانه هم‌اکنون در سازمان‌های دولتی (مثل بانک رسالت یا سازمان علوم پزشکی) استفاده می‌شود.

در واقع شما به‌عنوان مخاطب این مطلب، به احتمال زیاد پیش از این از عملکرد فراشناسا در قالب خدمات بانکی و اداری استفاده کرده‌اید. اینجا اما به‌صورت مستقیم با آن آشنا می‌شوید.

فراشناسا بخشی اختصاصی دررابطه‌با امضای دیجیتال دارد که به کمک آن می‌توانید برای خود یا مشتریان سازمان یا کسب‌وکارتان امکان احراز هویت و امضای قرارداد از راه دور را فراهم کنید.

سخن آخر

امیدواریم از این مطلب استفاده کافی را برده باشید. لطفاً سؤالات خود را در بخش نظرات بنویسید. باتوجه‌به قرارداد از راه دور که ظرافت و حساسیت زیادی دارد، پیشنهاد می‌کنیم نشانی این مقاله را ذخیره کرده و در آینده پیش از هر گونه اقدامی در این زمینه مثل امضای قرارداد دورکاری یا معامله از راه دور، این مطلب را بازبینی کنید تا به جدیدترین اطلاعات در زمینه معامله از راه دور دسترسی داشته باشید.